"คือผู้อภิวัฒน์": เสรีภาพ เสมอภาค ภราดรภาพบนนาฏกรรม
โดย กุลพัชร์ เสนีวงศ์ ณ อยุธยา
4 พฤศจิกายน 2563
จากเพจ : สถาบันปรีดี พนมยงค์
https://pridi.or.th/th/content/2020/11/484
คือผู้อภิวัฒน์ 2020
โดย บัณฑิต จันทร์โรจนกิจ
8 พฤศจิกายน 2563
จาก : ประชาไท บลอกกาซีน
https://blogazine.pub/blogs/pandit-chanrochanakit/post/6558
คือผู้อภิวัฒน์ Le révolutionnaire (2020)
จากเพจ : ชีวิตผมก็เหมือนหนัง
8 พฤศจิกายน 2563
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=194132338947870&set=a.188846442809793&type=3&theater
จบลงไปแล้วกับละครเวที "คือผู้อภิวัฒน์" ในวาระที่ 7 จำนวน 12 รอบการแสดง
พระจันทร์เสี้ยวการละครขอขอบคุณ สาขาวิชาการละคอน คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ที่ได้เลือกบทละครเรื่องนี้ไปจัดแสดง โดยเชิญคุณสินีนาฏ เกษประไพ Artistic Director พระจันทร์เสี้ยวการละคร กำกับในครั้งนี้ และออกแบบแสงโดย ผู้กำกับเทคนิคของเรา คุณทวิทธิ์ เกษประไพ
ทำให้เราได้เป็นส่วนหนึ่งของการ ร่วมฉลอง 120 ปี ชาตกาล ปรีดี พนมยงค์ และ เป็นละคอนเวทีประจำปี 2563 ของคณะในปีนี้ซึ่งเป็นละครเรื่องแรก ที่จัดแสดงในโรงละครแห่งใหม่ ทำให้เราได้มีโอกาสทำงานร่วมกับน้องๆนักแสดงและทีมงานคนรุ่นใหม่ ได้แชร์ริ่งและส่งต่อความคิดเกี่ยวกับเนื้อหาประเด็นทางสังคม และวิธีการนำเสนอและฝึกฝนละครในแนวทาง Brechtian
ขอขอบคุณ คุณคำรณ คุณะดิลก ครู ผู้ก่อตั้ง ผู้เขียนบท และผู้กำกับออริจินอลเวอร์ชั่น ที่มาเสริมความรู้และทักษะให้กับนักแสดง
ขอขอบคุณ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ที่ให้การสนับสนุนโครงการนี้
ข้อเขียนจากละครเวที "คือผู้อภิวัฒน์" 2020
The 101 World
Way Magazine
https://waymagazine.org/biography-of-pridi-banomyong/
ละคร ‘คือผู้อภิวัฒน์’ กลับมาแสดงครั้งนี้เป็นครั้งที่ 7 นับจากปี 2530 โดยมีการจัดแสดงก่อนหน้านี้ คือ
1. ปี 2530 เปิดตัวครั้งแรกที่หอศิลปวัฒนธรรมมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับมูลนิธิปรีดี พนมยงค์ เพื่อต้องการนำเสนออุดมการณ์ที่จะเปลี่ยนแปลงโครงสร้างสังคมไทยให้ดีขึ้น
2. ปี 2530 แสดงที่หอศิลป์ พีระศรี กรุงเทพฯ และสัญจรไปแสดงที่ปัตตานีและเชียงใหม่
3. ปี 2538 แสดงในพิธีเปิดสถาบันปรีดี พนมยงค์ และได้รับเชิญร่วมในเทศกาลละครครั้งที่ 1 ที่ ศูนย์ศิลปะวะฒนธรรมแสงอรุณ โดยทีมนักแสดงรุ่นใหม่ กำกับโดย คำรณ คุณะดิลก
4. ปี 2542-3 จัดแสดงในวาระ 100 ปีชาตกาลปรีดี พนมยงค์ โดยจัดแสดงที่ สถาบันปรีดี พนมยงค์ ในต่างประเทศ คือ ฝรั่งเศส, เนเธอแลนด์, สวีเดน, อเมริกา และแสดงในต่างจังหวัดอีกหลายจังหวัด รวม 100 รอบ
5. ปี 2543 พระจันทร์เสี้ยวการละครฝึกนักแสดงรุ่นใหม่ 12 คน จัดแสดงในกรุงเทพฯ และสัญจรไปต่างจังหวัด คือ อยุธยา, ชลบุรี, อุบลราชธานี และ นครศรีธรรมราช
6.ปี 2553 ในวาระ 110 ปีชาตกาลปรีดี พนมยงค์ จัดแสดงที่สถาบันปรีดี พนมยงค์ กรุงเทพฯ และเชียงใหม่ กำกับโดย สินีนาฏ เกษประไพ
7.ปี 2563 ในวาระะ 120 ปีชาตกาลปรีดี พนมยงค์ จัดโดยคณะศิลปกรรมศาสตร์ ธรรมศาสตร์ กำกับโดย สินีนาฏ เกษประไพ ควบคุมการผลิตโดย ผศ.ดร.ภาสกร อินทุมาร โดยมีนักแสดงเป็นนักศึกษาสาขาวิชาการละคอน คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จัดแสดงที่โรงละคอนแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (Thammasat Playhouse) ธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต ซึ่งจะจัดแสดงไปถึงวันที่ 8 พฤศจิกายน 2563 รวมจัดแสดงทั้งหมด 12 รอบ
ละครเวที "คือผู้อภิวัฒน์" เรื่องราวประวัติของ รัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์
จัดแสดงครั้งแรกปี 2530 โดย สภานักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ร่วมกับมูลนิธิปรีดี พนมยงค์
เป็นผู้จัดโดยมีวัตถุประสงค์
"ไม่เพียงแค่เหตุผลที่ว่าเพราะท่าน อ.ปรีดี พนมยงค์ เป็นผู้ประศาสน์การเท่านั้น หากวัตถุประสงค์ที่แท้จริงของการจัดละครในครั้งนี้ ต้องการ
ที่จะนำเสนออุดมการณ์ของท่านที่มีเจตนาบริสุทธิ์ที่จะเปลี่ยนแปลงโครงสร้างสังคมไทยให้ดีขึ้นในวิถีต่างๆ โดยหวังที่จะสื่อผ่านรูปแยยละคร
เพื่อเป็นการตั้งคำถามว่าอุดมการณ์เหล่านี้จะได้รับการตอบขานเช่นไรจากสังคม และชนรุ่นใหม่ของสังคมไทย"
(จากคำนำ หนังสือบทละคร คือผู้อภิวัฒน์ ฉบับพิมพ์ครั้งแรก ปี 2530)
ภาพ : จากการซ้อม คือผู้อภิวัฒน์ 2020
ละครเวที "คือผู้อภิวัฒน์"
บทละครโดย คำรณ คุณะดิลก และ พระจันทร์เสี้ยวการละคร
กำกับโดย สินีนาฏ เกษประไพ
แสดงโดย นักศึกษาสาขาการละคอน คณะศิลปกรรมศาสตร์ ธรรมศาสตร์
จัดโดย สาขาการละคอน คณะศิลปกรรมศาสตร์ ธรรมศาสตร์
ในวาระ 120 ปีชาตกาล ปรีดี พนมยงค์
แสดงวันที่ 29 ต.ค. - 8 พ.ย. 2563
ที่ โรงละคอนแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (Thammasat Playhouse) ธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต
สำหรับผู้ที่สนใจรับชม จองบัตรชมฟรีได้ที่
https://www.ticketmelon.com/lakornfatu2020/lerevolutionnaire
#คือผู้อภิวัฒน์2020 #ละคอนธรรมศาสตร์ #ละครเวที
#พระจันทร์เสี้ยวการละคร #CrescentMoonTheatre #Brechtian
อย่างยิ่งจากวรรณกรรมเรื่อง “ปีศาจ” ของ เสนีย์ เสาวพงศ์ เข้ามาด้วย ความประหลาดยังมีมากกว่านี้ เพราะว่าในหลายๆครั้งนักแสดงที่กำลังแสดงเป็นตัวละครในเรื่องก็หันมาพูดกับคนดู รวมทั้งนักแสดงคนหนึ่งสามารถเปลี่ยนไปเป็นตัวละครต่างๆได้มากมาย โดยนักแสดงทุกคนจะใส่ชุดดำเป็นพื้นฐาน (ยกเว้นผู้แสดงเป็นอาจารย์ปรีดี) พอเป็นตัวละครหนึ่งก็เอาเสื้อหรือผ้ามาใส่ประกอบเพื่อให้รู้ว่าเป็นตัวละครใด พอเปลี่ยนเป็นตัวละครตัวใหม่ ก็เอาเสื้อหรือผ้าอีกลักษณะหนึ่งมาเปลี่ยน เช่น คนที่เล่นเป็นแม่พลอยก็แค่เอาสไบมาห่ม พอหมดบทแม่พลอย ก็เอาสไบออก ไปเป็นตัวละครอื่นๆต่อไป เป็นต้น ฉากหลังของละครก็เป็นผืนผ้าสีดำ บนเวทีก็มีแท่นสีดำๆอยู่ 3 แท่น จัดวางเปลี่ยนที่ไปมาในแต่ละฉากต่อหน้าคนดู และคนที่จัดวางแท่นเหล่านี้ก็คือนักแสดง!
ยอรมัน แต่อาจารย์เจตนาก็ได้กล่าวว่า “จะว่าเป็นละคร “เอพิค” ตามแบบฉบับของเบรคชท์อย่างตายตัวก็เห็นจะไม่ใช่ ผู้กำกับการแสดงคงจะได้สั่งสมความรู้ในด้านกลวิธีมาอย่างกว้างขวางและก็สามารถคิดต่อเลยไปจากเทคนิคที่ใช้กันอยู่ทั่วไป... การที่ผู้กำกับการแสดงนำเทคนิคที่เรียกว่าการ “ตัดแปะ” (collage) มาใช้นั้นนับว่าทำได้อย่างน่าสนใจมาก... เพราะทั้งแม่พลอยจาก สี่แผ่นดิน และ สาย สีมา จาก ปีศาจ ก็ปรากฏตัวในละครเรื่องนี้ การนำเอาวรรณกรรมที่คนดูส่วนใหญ่รู้จักมาสอดแทรกไว้ในละครเรื่องใหม่เป็นการกระตุ้นให้ผู้ชม “หยุดคิด” และ “ฉุกคิด” ในกรณีของสี่แผ่นดิน ผู้สร้างบทให้โอกาสแม่พลอยออกมาแสดงความฉงนสนเท่ห์ต่อความเปลี่ยนแปลงที่เธอรับไม่ได้ถึงสองครั้งสองครา และในครั้งที่สองนั้น แม่พลอยเดินออกจากบท ผละหนีออกจากกรอบของวรรณกรรมเรื่องสี่แผ่นดิน ไปร้องเรียนต่อ “คุณชาย” แห่งซอยสวนพลูว่าเธอไม่อาจรับความเปลี่ยนแปลงอันแสนจะปวดร้าวได้ ผมต้องยอมรับว่ายังไม่เคยชมละครเรื่องใด ทั้งไทยและเทศ ที่นำเอาเทคนิค “การทำให้แปลก” (ซึ่งเป็นมรดกของเทคนิคการแสดงที่เบรคชท์เรียกว่า “Verfremdung”) มาใช้ในเชิงสร้างสรรค์ซึ่งสร้างทั้งความคิดและความบันเทิงได้ดีเท่านี้ ในกรณีของนวนิยาย ปีศาจ ของ เสนีย์ เสาวพงศ์ นั้น ก็มีการตัดตอนมาจากฉากที่เจ้าคุณพ่อของรัชนีจัดงานเลี้ยงอันใหญ่โต และใช้โอกาสนั้นบริภาษ สาย สีมา และเมื่อสาย สีมา ตอบโต้ว่า “ผมเป็นปีศาจที่กาลเวลาได้สร้างขึ้นมาหลอกหลอนคนที่อยู่ในโลกเก่า” ผู้ชมก็เข้าใจได้ทันทีว่าปีศาจสัมพันธ์กับคือผู้อภิวัฒน์อย่างไร...”
คือผู้อภิวัฒน์
ะจันทร์เสี้ยวการละคร ซึ่งเป็นผู้สร้างละครเรื่องนี้มาก็ยังคงคุณภาพและ “พลัง” ที่อัดแน่นไว้ในละครทุกโปรดักชั่นโดยตลอด
ด้านประวัติศาสตร์อยู่แล้วนั้นจะมีข้อได้เปรียบเรื่องนี้อยู่พอสมควร จึงไม่แปลกที่ถ้าผู้ชมคนใดรู้ประวัติศาสตร์มาบ้างแล้วเกี่ยวกับการเมืองไทยในยุคตั้งไข่ ก็จะทำให้ไม่ต้องสนใจว่า “อะไรจะเกิดต่อไป” แต่มุ่งสนใจไปที่ “อะไรที่ทำให้เกิดอย่างนั้น” ซึ่งนั่นเป็นประเด็นสำคัญของเรื่องโดยแท้จริง
สวยงามมากองค์ประกอบต่าง ๆ บทเวทีนั้นลงตัวกับบทละครและลึกซึ้งในด้านตีความตลอดไปจน “พลัง” ของภาพบนเวทีที่ผู้ชมจะได้ชม (ซึ่งนี่เป็นหนึ่งในเอกลักษณ์เด่น ๆ ซึ่งเราจะเห็นได้จากผลงานละครเวทีเรื่องอื่น ๆ ของเธอ) ซึ่ง ”คือผู้อภิวัฒน์” ในวาระนี้น่าจะเป็นตัวอย่างที่ดีมาก ๆ สำหรับนักเรียนละครที่พยายามหาคำตอบว่าบล็อคกิ้งหรือตำแหน่งของนักแสดงบนเวทีนั้นสำคัญและให้พลังกับเรื่องที่แตกต่างกันได้อย่างใด
สำหรับผู้เขียนแล้ว “คือผู้อภิวัฒน์” คือหนึ่งในละครสมัยใหม่ที่มีความโดดเด่นทั้งในเชิงวรรณกรรมและเชิงศิลปะการแสดงค่อนข้างสูง และไม่น่าแปลกที่มันจะถูกนำมาแสดงครั้งแล้วครั้งเล่าโดยที่ผู้ชมดูกี่ครั้งก็จะไม่รู้สึกเบื่อ แต่กลับสัมผัสได้ถึงพลังและแรงบันดาลใจที่จะทำให้ก้าวไปสู่การเปลี่ยนแปลงชีวิตบางอย่าง เฉกเช่นกับพลังและอุดมการณ์ของคน ๆ หนึ่งที่หมายว่าจะเปลี่ยนแปลงประเทศไทยให้ดีขึ้นเพื่อคนไทยทุกคน
เวลามาดูการแสดงรอบจริงได้หรือไม่ และเมื่อได้เข้าไปนั่งดู ก็รู้สึกภาคภูมิใจเป็นอันมากที่นักแสดงทั้งหมดเล่นละครทั้งเรื่องแบบทุ่มตัวสุดตีนให้ผมดูเพียงคนเดียว ส่วนคุณสินีนาฏผู้กำกับก็วิ่งไปวิ่งมาคอยเคาะเสียงประกอบให้ด้วยความเครียด นับว่าเป็นเกียรติและโอกาสที่งดงามอย่างยิ่งที่ใครๆจะหาได้ไม่ง่ายนัก อิอิ
ของเราล่ะ ผมรู้สึกว่าสารของเรื่องที่ผมได้ดูในครั้งนี้นั้นมันกลับทรงพลังยิ่งกว่าครั้งไหน ๆ และผมรู้สึกได้ว่าพลังที่ว่านี้ได้แผ่ขยายมากยิ่งขึ้นไปทุกที โดยเฉพาะเมื่อยุคสมัยของเราได้มีโอกาสผ่านร้อนผ่านหนาวกับสถานการณ์ต่าง ๆ รอบข้างที่ดูเหมือนจะเป็นบทเรียนที่ดี แต่เราไม่เคยรู้จัดหัดจดจำ เรามีประวัติศาสตร์ให้เรียนรู้ แต่เราก็ยังคงดูเหมือนติดหลงอยู่ในวังวนไม่ไปไหน และนี่ก็คงเป็นสัจจธรรมอย่างหนึ่งที่ละครเรื่องนี้มีให้โดยไม่เปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลาเหมือนที่ละครบอกเรา ที่สำคัญ ความแหลมคมของโครงสร้างและความคมคายของเนื้อหาของบทละครเรื่องนี้ที่ถูกออกแบบมาอย่างมีมิติพอดีพองาม ทำให้ผมเชื่อว่าคนที่ได้ดูละครเรื่องนี้ในปี พ.ศ.นี้ คงไม่ได้มองละครเรื่องนี้ว่าเป็นเพียงแค่การแสดงที่มุ่งเล่าเรื่องให้เห็นประวัติชีวิตของรัฐบุรุษที่ชื่อปรีดี พนมยงค์อีกต่อไปเป็นแน่ แต่กลับจะยิ่งทำให้เราเห็น “มนุษยธรรม” ของคนธรรมดาคนหนึ่งที่มีต่อเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน ซึ่งแน่นอน ผมเชื่อว่าสิ่งนั้นได้ตั้งคำถามกลับมายังเราในฐานะผู้ชมว่าเราคือใคร มีชีวิตอยู่เพื่ออะไร และเราได้ทำสิ่งต่าง ๆ ที่ควรค่าในขณะที่เรายังมีชีวิตอยู่แล้วหรือยัง ฯลฯ
สรุป (เพราะไม่อยากเขียนยาว) ถึงแม้ว่าโดยรูปแบบการนำเสนอของละครเรื่องนี้ไม่ได้มุ่งเร้าอารมณ์ของผู้ชมตามสไตล์ที่ละครเรื่องนี้มีมาแต่กำเนิด แต่ผมขอสารภาพว่าในขณะดูผมฟูมฟายเป็นอันมากทั้งในระดับความคิด ความรู้สึก และอาจจะสั่นสะเทือนลึกลงไปถึงระดับจิตวิญญาณตามทฤษฎีของท่านอริสโตเติลไปด้วยเป็นแน่ และผมแอบหวังอยู่ในใจลึก ๆ ด้วยว่า คนที่ได้ดูละครเรื่องนี้แล้ว ไม่ว่าท่านจะเป็นใคร หรือคิดยังไง อย่างน้อยก็น่าจะมีคนที่อาจจะรู้สึกเหมือนกับผมบ้างเหมือนกัน...ไม่มากก็น้อย...ก็ยังดี อิอิ
นักดนตรี :
หลังเสร็จสิ้นจากกากรแสดงที่สถาบันปรีดี พนมยงค์ 11 รอบ พระจันทร์เสี้ยวการละครได้มีโอกาสเดินทางไปเปิดการแสดงในทวีปยุโรป 3 ประเทศด้วยกัน โดยเริ่มต้นที่ประเทศฝรั่งเศสซึ่งอาจารย์ปรีดี พนมืยงค์ได้จัดประชุมก่อตั้งคณะราษฎรเป็นครั้งแรก และเป็นประเทศแม่แบบของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย แล้วเดินทางต่อไปยังกรุงอัมสเตอร์ดามประเทศเนเธอร์แลนด์ หลังจากการแสดงได้มีการใช้เนื้อหาในละครเป็นประเด็นในการ และ Dr.Han ten Brummelhuis ที่ปรึกษาไทยคดีศึกษาประจำประเทศเนเธอร์แลนด์เป็นผู้นำการเสวนา
กำหนดการ :
พ.ศ.2542 ละครเวที คือผู้อภิวัฒน์ ได้นำกลับมาแสดงอีกครั้งหนึ่งในวาระครบรอบ 100 ปี ชาตกาล นายปรีดี พนมยงค์ รัฐบุรุษอาวุโสคนแรกของไทย ที่จะมาถึงในวันที่ 11 พฤษภาคม 2543 เพื่อร่วมในโอกาสนี้ โดย “คณะกรรมการจัดงานฉลอง 100 ปีชาตกาล นายปรีดี พนมยงค์ รัฐบุรุษอาวุโส” ทั้งภาครัฐและภาคเอกชน ร่วมกับ “พระจันทร์เสี้ยวการละคร” เป็นผู้จัดขึ้น
ในวันที่ 26-28 กุมภาพันธ์ และ 5-7 มีนาคม พ.ศ. 2542 ณ สถาบันปรีดี พนมยงค์ ซอยทองหล่อ นับเป็นหนึ่งในโครงการนำร่องสู่การร่วมฉลองครบรอบ 100 ปีชาตกาล นายปรีดี พนมยงค์ รัฐบุรุษอาวุโส 
8 ปีต่อมา ละคร “คือผู้อภิวัฒน์” กลับมาแสดงอีกครั้งในวาระพิธีเปิดสถาบันปรีดี พนมยงค์ เมื่อวันที่ 24-25 มิถุนายน 2538 ณ สถาบันปรีดี พนมยงค์ และได้รับเชิญเข้าร่วมในเทศกาลละครครั้งที่ 1 ณ ศูนย์ศิลปะวัฒนธรรมแสงอรุณ ในวันที่ 28-29 มิถุนายน และ 5-6 กรกฎาคม โดยทีมนักแสดงรุ่นใหม่ ยกเว้น “นิมิตร พิพิธกุล” สมาชิกจากกลุ่ม “นักแสดงไร้ชื่อ” ที่กลับมาร่วมในฐานะผู้ช่วยผู้กำกับการแสดงและผู้จัดการโครงการด้วย การแสดงยังคงรูปแบบเหมือนเดิมทุกอย่าง และใช้เวลาในการผึกซ้อมนักแสดงเพียง 3 เดือนเท่านั้น
